ظن (اصول)رجحان یکی از دو طرف احتمال نزد نفس را ظن گویند. ۱ - تعریف ظنظن، صفت نفسانی انسان و مانند علم و شک است که در نفس وی پدید می‌آید، با این تفاوت که مرتبه‌اش از شک بالاتر و از علم و قطع پایین‌تر است. به بیان دیگر، در مواقعی که ذهن انسان در مسئله‌ای دچار تردید می‌گردد، اگر میل به یک طرف تردید، در نظر او قوی بوده و میل به طرف دیگر، ضعیف باشد، طرف راجح و قوی را ظن می‌گویند. در کتاب «تحریر المعالم» آمده است: «فی الظن: هو الوصف النفسانی المقابل للقطع و الشک فهو عبارة عن الطرف الراجح مِن شِقَّی التردید الحاصل فی الذهن». [۱]
تحریر المعالم، مشکینی، علی، ص۱۵۰.
۲ - ظن نوعیتعریفی که ارایه شد، تعریف ظن شخصی است، ولی گاهی ظن به اسبابی اطلاق می‌شود که موجب ایجاد ظن در نوع عقلا می‌گردد، که به این نوع ظن، ظن نوعی گفته می‌شود. (این اطلاق مجازی است). ۳ - انواع ظنون مجتهدمجتهد بعد از توجه به یک موضوع و جست‌وجو درباره حکم آن در منابع احکام، به آن قطع یا ظن و یا شک پیدا می‌کند؛ در صورتی که به حکم ظن پیدا نماید، یا آن ظن از راه‌های معتبر به دست آمده است، مانند خبر واحد، که چنین ظنی برای او حجت است، و یا از راه‌های غیر معتبر، مثل قیاس، به دست آمده، که با آن مانند شک برخورد می‌شود؛ یعنی ارزش آن مانند ارزش شک می‌باشد. [۳]
المدخل الی عذب المنهل، شعرانی، ابوالحسن، ص۱۹.
[۱۰]
فرائد الاصول، انصاری، مرتضی بن محمد امین، ج۱، ص۴۰.
[۱۶]
کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، تهانوی، محمد اعلی بن علی، ج۲، ص۹۳۹.
۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۵۵۰، برگرفته از مقاله «ظن». |